Wat zijn de meest voorkomende hormoonverstoorders?

Iedere dag staan de meeste mensen bloot aan diverse chemische stoffen. Een groot aantal van die stoffen, zoals hormoonverstoorders, zijn elke dag opnieuw een gevaar voor je gezondheid. Bekende en gevaarlijke chemische stoffen, zoals lood, dioxinen en PCBs zie je dankzij strikte wetgeving vrijwel niet meer in voeding en producten. Veel andere stoffen, zoals hormoonverstoorders (EDC – Endocrine Disrupting Chemicals), PFAS en neurotoxines die de (ontwikkeling van de) hersenen aantasten (DNT – Developmental Neurotoxic Properties), zijn ook giftig voor mensen en vooral voor kinderen. Maar die komen helaas nog steeds (te) veel voor in etenswaar, leidingwater en gebruiksvoorwerpen.

Contents

Wat zijn hormoonverstoorders en wat doen ze?Producten met hormoonverstoorders In welke producten kun je hormoonverstoorders aantreffen?Bioplastics geven geen garantie voor veiligheid Wat kun je zelf doen om risico’s te beperken

Denk aan bestrijdingsmiddelen in lucht, water en in voeding; componenten van plastics in verpakkingen en gebruiksproducten; emissies van chemische- en verbrandingsprocessen; brandvertragers en kleurstoffen in kleding, textiel en in meubels. En niet te vergeten: cosmetica en huid- en haarverzorgingsproducten.

Lees ook: De invloed van hormoonverstorende chemicaliën op de reproductieve gezondheid van vrouwen.

Wat zijn hormoonverstoorders en wat doen ze?

Hormoonverstoorders of EDC’s zijn synthetische stoffen die de werking van hormonen imiteren of die de werking ervan juist blokkeren. Zo verstoren ze het hormoonsysteem en veroorzaken ze mogelijk schadelijke effecten op het zenuwstelsel en het immuunsysteem.

Hormoonverstoorders worden er van verdacht afnemende kwaliteit van sperma bij mannen te veroorzaken, onvruchtbaarheid bij vrouwen, aangeboren afwijkingen, overgewicht, ADHD, autisme en ziektes zoals diabetes, obesitas, borstkanker, huidkanker, eierstokkanker, baarmoederkanker en prostaatkanker.

Er is een regel in Europa dat consumenten niet mogen worden blootgesteld aan deze stoffen, maar die worden lang niet altijd nageleefd. Vooral in producten van buiten de EU worden regelmatig overschrijdingen gevonden. Echter, ook in producten die in Nederland worden geteeld (zoals aardbeien, spinazie, chilipepers en komkommers) of worden geproduceerd, worden hormoonverstorende chemicaliën gevonden. Volgens de milieuorganisatie Pesticide Action Network Netherlands heeft de Europese Commissie fabrikanten onvoldoende opgedragen hun producten op pesticiden en hormoonverstoorders te testen.

De effecten van EDC’s zijn sterk afhankelijk van het moment waarop je er mee in contact komt. Vooral tijdens de zwangerschap, baby- en vroege kinderperiode en adolescentie kunnen zelfs kleine doses van deze stoffen schadelijk zijn voor de ontwikkeling. Gezondheidseffecten treden vaak pas later in het leven op. Bescherming tegen EDC’s in deze gevoelige fasen is dan ook heel erg belangrijk!

Er zijn nu al meer dan 200 stoffen met schadelijke hormoonverstorende effecten bekend, zoals BPA (Bisfenol A) en bepaalde parabenen en ftalaten. Ze zitten in alledaagse producten en komen in ons lichaam via onze voeding, inademen of via de huid wanneer we deze producten gebruiken.

Veel EDC’s zijn persistent – dat wil zeggen: ze verdwijnen niet uit het lichaam – en kunnen zelfs een schadelijk effect hebben bij heel lage concentraties. Hoewel tientallen wetenschappelijk onderzoeken de negatieve gevolgen tonen die bepaalde EDC’s hebben op dieren, het milieu en de mens, zijn er nog op dit moment onvoldoende wettelijke maatregelen die het gebruik ervan beperken. Dus worden EDC’s helaas nog steeds in veel alledaagse producten gebruikt.

De WHO (Wereld Gezondheid Organisatie) riep al in 2013 op tot meer onderzoek om de werking te begrijpen van hormoonverstoorders (EDC) die in vele huishoudelijke en industriële producten voorkomen en die gevaarlijke ziekten en aandoeningen kunnen veroorzaken. Het rapport merkt op dat met meer uitgebreide evaluaties en betere testmethoden, potentiële ziekte risico’s kunnen worden beperkt, met aanzienlijke besparingen voor de volksgezondheid. Lees meer over het WHO rapport over hormoonverstoorders.

Lees ook: Prenatale blootstelling aan hormoonverstoorders vergroot gezondheidsrisico´s bij kinderen.

De EFSA (Europees agentschap voor voedselveiligheid) houdt helaas al een tijd lang vol dat de gezondheidrisico’s van BPA nog niet zijn bewezen. Desalniettemin heeft de EFSA de maximaal toelaatbare grens in 2016 bijgesteld van 50 microgram per kilo lichaamsgewicht per dag naar 4 microgram per kilo lichaamsgewicht per dag.

Wetenschappelijk onderzoek van onder andere het UMCG Groningen naar de invloed van hormoonverstoorders op de menselijke gezondheid toont aan dat hormoonverstorende stoffen zoals parabenen en fenolen zich in het menselijk brein kunnen nestelen. De uitkomsten van het onderzoek werden gepubliceerd in het International Journal of Environmental Research and Public Health.

Lees ook: Jonge mensen krijgen vaker Parkinson. Hoe komt dat?

Producten met hormoonverstoorders

Waar worden ze voor gebruikt en in welke producten komen ze voor:

Bisfenol A (BPA) wordt gebruikt als hardmaker in plastics en komt voor in polycarbonaat kunststof, epoxys en epoxyharsen. Het zit in plastics, zuigflessen en fopspenen (inmiddels in de EU verboden), voedselverpakking (in plastic en in binnencoating van conservenblikken), magnetronmaaltijd verpakkingen gemaakt van polycarbonaat, plastic gebruiksvoorwerpen, plastic vershoudfolie (van pvc), computers, cd’s, thermisch papier (kassabonnen), gerecycled papieren handdoeken en wc-papier, medische hulpmiddelen, tandheelkundige composietvullingen, lijmen, lakken, nagellakken. BPA is ook neurotoxisch (DNT).
Bisfenol S (BPS) en Bisfenol F (BPF) worden steeds vaker als vervanger van BPA gebruikt, maar zijn eveneens sterk verdacht van soortgelijke giftige eigenschappen. Recent onderzoek toont dat aan. Ook de EU vestigt daar steeds meer aandacht op.
Ftalaten worden gebruikt als weekmakers voor kunststoffen. Ze komen voor in PVC-vloeren, kunststof tegels, tapijt met kunststof onderlaag, vinylbehang, douchegordijnen,(kunst)lederen meubels en tassen, PVC voedselverpakkingen, elektrische kabels, lijmen, verven, verf(printen), schoonmaakmiddelen, gecoate weefsels, medische producten ( zoals handschoenen en infuusslangen), cosmetica, textiel (waterbestendig kleding, plastic klompen), speelgoed (zoals plastic poppen, waterspeelgoed, kinderbadjes, zwemvleugels, luchtbedden). In de EU zijn de ftalaten DEHP, DBP en BBP verboden in speelgoed. In speelgoed voor kinderen tot drie jaar oud zijn ook DINP, DIDP en DNOP verboden. WECF ijvert voor verbod van EDC s in speelgoed en etikettering van schadelijke stoffen in speelgoed. Sommige ftalaten zijn ook neurotoxisch (DNT). Ftalaten worden nu ook ervan verdacht een hogere sterfte te veroorzaken.
Atrazine is sinds 2004 in de EU verboden, maar wordt in de VS nog volop gebruikt als onkruidbestrijdingsmiddel. Het veroorzaakt geslachtsverandering bij kikkers en wordt voor mensen in verband gebracht met borstkanker en prostaatkanker en vertraging van de puberteit. In Europa is atrazine vervangen door terbuthylazine, een sterk verwante stof verdacht van soortgelijke schadelijke effecten en het veroorzaken van kanker.
Triclosan: Triclosan is een anti-bacteriële stof die we vinden in verzorgingsproducten als tandpasta, zeep, shampoo, lotions, deodorant, aftershave, etc.
Dioxines ontstaan bij verbrandingsprocessen.
PCBs ontstaan bij de productie van bestrijdingsmiddelen met chloor en transformatorvloeistoffen. Ze kunnen verschillende gezondheidsproblemen veroorzaken. De stoffen zijn wereldwijd sinds 2001 verboden.
Organotinverbindingen zijn milieugevaarlijk, kankerverwekkend en giftig voor het immuunsysteem. Ze worden gebruikt als conserveermiddel, stabilisatoren en biociden. Organotinverbindingen zitten in PVC-producten (handschoenen, slipppers, verpakking), PVC bedrukking van textiel, verf voor schepen, als desinfectiemiddel, tributyltinhydride (TBT): voor het coaten van textiel. In PVC vloeren en vloercoatings, en coatings voor bakplaten en bakpapier.
Nonylfenolen zijn giftig, bijtend en milieugevaarlijk. Ze zijn verboden in de EU in concentraties van meer dan 0,1%. Volgens veel onderzoekers is er voor kinderen en zwangere vrouwen geen veilige grenswaarde. Nonylfenolen komen voor in huishoudelijke schoonmaakmiddelen, cosmetica, textiel en kleding, voedselverpakkingen, speelgoed of vloerbedekking, ontsmettingsmiddelen, PVC folie transparanten, als emulgator in pesticiden en muurverf.
Octylfenol (4-tert-octylfenol) is in 2011 toegevoegd aan de lijst van zeer ernstige zorgstoffen in REACH met mededelingsplicht voor de fabrikant. Het wordt gebruikt bij de vervaardiging van verf, lijm en autobanden.
Parabenen zijn conserveringsmiddelen die beschermen tegen aantasting van schimmels en bacteriën. Butyl-en propylparabenen versterken de werking van het vrouwelijk hormoon oestrogeen wat kan leiden tot contactallergieën. Parabenen komen voor in veel verzorgingsproducten, geneesmiddelen, voedsel, tabak en schoenpoets. Schadelijke parabenen in cosmetische producten zijn calledbutylparaben, propylparaben, in levensmiddelen en tabaksproducten zijn methyl-, ethyl parabenen en zijn zouten (E214, E215, E216, E217, E218, E219) nog steeds toegestaan. Butylparabeen is door het RIVM in 2020 aan de lijst van Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) toegevoegd omdat deze op de kandidaatslijst voor REACH Registratie is geplaatst vanwege een hormoonverstorende werking.
Synthetische UV-filters, zoals Benzofenon-3 (oxybenzon), 3-benzylideen kamfer, 4 methylbenzylideen kamfer (4-MBC), 4,4-Dihydoxybenzofenon, benzofenon, ethylhexylmethoxycinnamaat hebben een hormoonverstorende werking.
Gebromeerde vlamvertragers (BFRs) zijn chemische stoffen die worden toegevoegd aan meubels, elektronica en bouwmaterialen. De meest giftige voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel zijn inmiddels bij productie verboden, maar komen nog veel voor in bestaande materialen en hopen zich op in huisstof.
Per-en poly-fluorocarbonaten (PFCs), PFAS, PFOA, worden toegepast in de bekende anti-aanbaklaag van pannen. Het gaat om een grote groep van gerelateerde stoffen waarvan er inmiddels enkele in de EU verboden zijn. Er is bewijs dat sommige PFC’s de werking van schildklierhormonen blokkeren. PFC’s kunnen zich ophopen in het lichaam.
Perchloraat is afkomstig uit meststoffen en bleekmiddel en kan voedsel verontreinigen. Het verstoort de werking van schildklierhormonen.
Lood tast vrijwel elk orgaan in het lichaam aan en veroorzaakt een brede waaier aan aandoeningen. Het is niet alleen een zwaar giftig zwaar metal, maar ook een hormoonverstoorder. Je kunt nog steeds met lood in aanraking komen door oude verflagen of leidingen in oude huizen.
Kwik is een natuurlijk element dat giftig is voor levende organismen. Vooral tijdens de zwangerschap kan een kwikvergiftiging leiden tot aantasting van de hersenen van de foetus. Het heeft ook hormoonvertsorende eigenschappen en kan zo onder andere leiden tot diabetes. Kwik hoopt zich op in de voedselketen en komt vooral in vis voor.
Organofosfaten zijn bestrijdingsmiddelen die hun oorsprong vonden in het gifgas dat de Nazi’s in de Tweede Wereldoorlog produceerden. Ze hebben zowel invloed op het zenuwstelsel als op de hormoonhuishouding. Nog steeds toegelaten als insecticide.
Glycol ethers worden gebruikt als oplosmiddel in verf, schoonmaakmiddelen, remvloeistof en cosmetica. Ze behoren tot de VOS – vluchtige organische stoffen. Klachten als gevolg van blootstelling varieren van asthma en allergieen tot vruchtbaarheidsproblemen.

Inmiddels worden ook nanodeeltjes zwarte koolstof verdacht van hormoonverstorende werking. Dat wordt in dit artikel besproken. Die deeltjes zijn vooral afkomstig van luchtvervuiling uit fossiele brandstoffen en worden nu al in ongeboren baby’s aangetroffen.

Lees ook: Baby’s hebben al voor geboorte roetdeeltjes in hun longen, lever en hersenen.

In welke producten kun je hormoonverstoorders aantreffen?

Voeding

Schadelijke stoffen in voedingsmiddelen zijn vaak residuen van bestrijdingsmiddelen van groenten en fruit, zoals atrazine, dithiocarbamaten en vinclozolin. Deze stoffen komen ook in bewerkte producten die bespoten groente en fruit als basis hebben. Ook in gangbare bewerkte honing zitten vaak veel gifstoffen.

Lees ook: Ruim 53% meer pesticiden op fruit.

In de meeste gevallen is het zinvol om gangbare – niet biologische – groente en fruit eerst te reinigen voor consumptie.

Lees ook: Hoe verwijder je bestrijdingsmiddelen van je groenten en fruit?

Stoffen die in de EU verboden zijn kunnen alsnog via import op je bord belanden. Zware metalen en antibiotica komen voor in vis, vooral bij soorten hoog in de voedselketen en bij niet duurzaam gekweekte vis.

Lees ook: Nieuw onderzoek: verhoogt risico op huidkanker bij twee porties vis per week.

Kraanwater

Nederland heeft relatief veilig drinkwater. Maar kraanwater is niet overal van die hoge kwaliteit. In tegendeel zelfs, getuige een recent onderzoek naar de drinkwaterkwaliteit in de Verenigde Staten. Iets om vooral tijdens vakanties en verblijf in het buitenland rekening mee te houden.

Lees ook: RIVM: PFAS in voedsel en drinkwater overschrijdt gezondheidsnorm EFSA.

Wat zijn de meest voorkomende hormoonverstoorders?

Voedselverpakkingen

Bisfenol A (BPA) kan vanuit plastic voedselverpakkingen in het voedsel komen. Ondanks de toegenomen onrust en bezorgdheid, wordt BPA nog steeds gebruikt in veel kunststof producten. Om baby’s te beschermen, zijn babyflessen die polycarbonaat (bevat BPA) bevatten verboden voor de Europese markt. Andere EDC s die in voeding kunnen voorkomen zijn de conserveringsmiddelen propylparabeen (E216), galaten (Propylgallaat(E310), Octylgallaat (E311), Dodecylgallaat (E312), antioxidanten (tBHQ ( tert-Butylhydrochinon, E319), BHA ( Butylhydroxyanisol, E320), BHT (Butylhydroxytolueen, E321) en weekmakers (ftalaten) van plastic verpakkingen.

Textiel, kleding en schoeisel

Veel geïmporteerd textiel is vervuild met nonylfenolethoxylaten (NFE). Deze stof is verboden in Europa en wordt in Aziatische landen gebruikt bij het produceren en reinigen van textiel, waardoor ook de werknemers gezondheidsgevaar op kunnen lopen. NFE kan uit de kleding worden gewassen, maar komt dan via het riool in het milieu terecht. Foto’s en logo’s op textiel zijn vaak gemaakt met PVC coatings en ftalaten (weekmakers). Kledingstukken met antimicrobiële eigenschappen, zoals sportkleding, ondergoed en sokken, kunnen tributyltin (TBT) bevatten. (TBT wordt ook toegevoegd aan scheepsverf om algen en mosselen te doden.) Ftalaten en TBT worden ook vaak aangetroffen in rubberen laarzen, plastic klompen, regenbroeken en andere waterbestendige kleding. Geïmporteerde leren schoenen kunnen PCP (pentachloorfenol; toxisch en kankerverwekkend) of chromaat(kankerverwekkend en allergeen) bevatten.

Lees ook: Link gevonden tussen hormoonverstorende stoffen en ontwikkeling van obesitas

Verzorgingsproducten

Ook in dagelijkse verzorgingsproducten zoals bodylotion, deodorant, handzeep en zelfs lippenbalsem, tref je hormoonverstorende stoffen zoals parabenen aan.

Stichting Tegengif heeft onderzoek gedaan waarin 111 populaire verzorgingsproducten werden onderzocht. In 60 procent van deze producten zitten één of meer hormoonverstorende stoffen. De stichting deed onderzoek naar shampoo, deodorant, bodylotion, lippenbalsems, haarstyling producten, handzeep en handcrėme. Je kunt het rapport hier lezen: Tegengif onderzoeksrapport 2020.

Annelies den Boer van Stichting Tegengif geeft in een uitzending van Radar (9 november 2020) aan dat het aardig kan oplopen met wat je op een dag binnenkrijgt aan stoffen. ‘Er wordt meestal gezegd: ‘Het is maar één stof die je binnenkrijgt. En er zit maar een heel klein beetje in.’ Maar we krijgen niet maar één stof binnen.’

Lees ook: Zwangere cosmeticagebruikers hebben afwijkende hormoonspiegels.

Denemarken heeft in 2011 de conserveringsmiddelen propylparabeen en butylparabeen in huidverzorgingsproducten voor baby’s en jonge kinderen (jonger dan drie jaar) verboden. Nederland en België volgen de Europese Wetgeving en stellen helaas geen specifiekere regels voor het gebruik van deze schadelijke parabenen in huid- en lichaamsverzorgingsproducten.

Lees ook: Microplastics in bijna 9 op de 10 cosmeticaproducten.

Haarproducten

Ook haarproducten als verf, permanentvloeistof of straighteners bevatten vaak agressieve chemicaliën. Sommigen van deze haarverzorgingsproducten zijn hormoonverstorend of kankerverwekkend. Uit eerder onderzoek bleek dat deze stoffen de kans op borstkanker en eierstokkanker kunnen vergroten. Een nieuw wetenschappelijk onderzoek liet een verband zien tussen de chemicaliën in met name straighteners en baarmoederkanker.

Ook bleek al eerder dat het regelmatig gebruik van straighteners kan leiden tot een lagere hormoonspiegel, het ontstaan van vleesbomen, menstruatie op zeer jonge leeftijd en borst- en eierstokkanker. Een aantal chemicaliën die in straighteners worden gebruikt zouden de boosdoener kunnen zijn. Zo werden in het baarmoederslijmvlies van mensen met baarmoederkanker hogere concentraties van parabenen aangetroffen, in hun urine werden meer ftalaten gevonden. Ook de gebruikte metalen en formaldehyde zijn kankerverwekkend.

Al eerder bleek uit onderzoek dat chemicaliën in haarproducten de kans op het ontstaan van borst- en eierstokkanker kunnen vergroten. Het gaat om formaldehyde in sommige straighteners en geoxideerd p-fenyleendiamine en 4-aminobifenyl in haarverf.

Producten voor kinderen

Baby’s en peuters ontdekken hun omgeving met alle zintuigen. Via de mond en hun huid (erg doorlaatbaar) kunnen schadelijke stoffen hun lichaam binnendringen. Koop daarom babyproducten die PVC-en BPA-vrij zijn. Bisfenol A en sommige weekmakers zijn verboden in producten voor kinderen jonger dan 3 jaar. Producten geschikt voor kinderen vanaf 3 jaar kunnen echter wel een aantal van deze schadelijke ftalaten bevatten. Wees ervan bewust dat jonge kinderen niet alleen kauwen op bijtringen of teddyberen, maar ook dingen die niet bestemd zijn voor kinderen.

Speelgoed

Veel speelgoed bevat nog steeds veel schadelijke stoffen. Plastic poppen en speelgoed van zacht plastic kunnen schadelijke weekmakers (ftalaten) bevatten, knuffels van pluche of de vulling van knuffels kunnen schadelijke broomhoudende vlamvertragers bevatten. Helaas zijn er nog geen etiketteringsvoorschriften voor speelgoed.

Bioplastics geven geen garantie voor veiligheid

De term bioplastics wekt bij veel mensen de indruk dat deze kunststoffen veiliger zouden zijn dan hun reguliere broertjes. Maar in feite zegt die term niets over de veiligheid van deze stoffen. Het is dus een soort ‘schijnveiligheid’. ‘Bio’ slaat uitsluitend op de gebruikte grondstoffen die van plantaardige oorsprong zijn in plaats van minerale. Maar de productiewijze, en vooral de gebruikte toevoegingen, bepalen of een kunststof veilig is. En die zijn ook bij bioplastics vaak niet anders dan bij verdachte en ongezonde soorten.

Lees ook: Neuroloog Bas Bloem wil z.s.m. verbod op chemische middelen die hersenziekte kunnen veroorzaken.

Wat kun je zelf doen om risico’s te beperken

Let goed op welke producten je koopt en controleer het etiket op mogelijke schadelijke ingrediënten en hormoonverstoorders voordat je een product koopt. Dat kan je blootstelling aan EDC’s verminderen.
Let op de groenten en fruit die je eet. Gewassen die het meest met bestrijdingsmiddelen bespoten worden zijn:
Aardbeien
- Spinazie
- Nectarines
- Appels
- Perziken
- Peren
- Kersen
- Druiven
- Selderij
- Tomaten
- Cherrytomaatjes
- Komkommers
- Boerenkool
- Courgette
- Paprika
- Chilipepers
- Aardappelen.
Dit is de Clean Fifteen lijst van groenten & fruit die je met een wat geruster gevoel niet-biologisch kunt eten:
- Avocado’s
- Suikermais
- Ananas
- Uien
- Papaja’s
- (diepvries) doperwten
- Asperges
- Honingmeloen
- Kiwi
- Cantaloupe-meloen
- Witte kool
- Champignons
- Mango
- Watermeloen
- Zoete aardappel.
Kies producten zorgvuldig of kies voor de biologische variant. Lees het etiket, let op keurmerken en termen zoals PVC-vrij of BPA-vrij. Erkende keurmerken zijn: Ökotex, de “Blauwe Engel”, de Euroflower en biologische voedseletiketten.
Vermijd producten met PVC (code 3) en polycarbonaat (code 7). In het algemeen zijn voedselverpakking van glas, roestvrij staal (RVS) en porselein beter dan plastic verpakkingen.
Ventileer je woning en werkomgeving regelmatig. Verontreinigende stoffen hopen zich namelijk op in de binnenlucht.
Vraag de winkelier en/of fabrikant of de ingrediënten in de verf, speelgoed, verpakkingen en huidverzorgingsproducten zijn getest op mogelijk hormoonverstorende effecten of dat het product andere schadelijke stoffen bevat. De REACH Verordening geeft winkeliers of fabrikanten 45 dagen om op je vraag te reageren. Hoe kritischer de klant is, hoe sneller producenten hun productbeleid zullen veranderen. Zo kun je de fabrikant beïnvloeden.

Lees ook: Aanzienlijk minder schadelijke stoffen in biologisch voedsel.

Baby en kinderproducten

Lees de ingrediënten op het etiket. Vermijd (baby)verzorgingsproducten met propylparabenen, butylparabenen of BPA.
Minder is meer. Gebruik babyverzorgingsproducten alleen als het nodig is.
Koop fopspenen, zuigflessen, eetgerei en andere producten die BPA-vrij zijn. Raadpleeg de fabrikant voor meer informatie!
Plaats een wasbare stof op de bovenkant van het plastic verschoonkussen (bijv. Een handdoek of luier).

Lichaams- en huidverzorging

Vermijd een tatoeage (tattoo), want de daarvoor gebruikte inkt bevat schadelijke en vaak kankerverwekkende (kleur)stoffen. Zie: Is een tatoeage slecht voor je gezondheid?
Vermijd zonproducten en huidverzorgingsproducten met hormoonverstorende UV-filters benzophenone-1, benzophenone-2 , 3-benzylidene camphor en ethyl-4-aminobenzoate. Ook DEP (diethylftalaat), kunstmatige geurstofen, PEG (polyethylene glycol/polyether glycol),PEG derivaten (van PEG afgeleide stoffen)en parafinne/aardolieproducten/siliconen kun je beter vermijden gezien de mogelijk negatieve gezondheidseffecten. Zonproducten met minerale UV-filters zijn beter. Zie: Hoeveel zonnebrand moet je smeren om niet te verbranden?
Gebruik bij voorkeur natuurlijke en/of biologische cosmetica en verzorgingsproducten. Zie: Cosmetica of gezichtscrème kopen? Vermijd dan deze schadelijke ingrediënten!

Speelgoed

Koop stoffen poppen en knuffels van natuurlijke vezels. Let eventueel op Oeko-Tex 100 label.
Was knuffels voor gebruik.
Geef je baby geen speelgoed van zacht plastic dat volgens het label niet geschikt is voor kinderen onder de leeftijd van 3.
Ruik het speelgoed voor aankoop! Koop geen speelgoed met een onaangename geur of speelgoed dat raar aanvoelt.

Kleding en textiel

Was nieuwe kleding voor het dragen.
Koop geen (kinder)kleding met PVC-deeltjes of pvc-coating, zoals ethyleen vinylacetaat. Er zijn PVC-vrije alternatieven voor rubberen laarzen, plastic klompen en slippers (flip-flops).
Kies voor kleding van biologisch katoen en natuurlijke vezels. Let op het Öko-Tex Standard 100 label.
Gebruik geen producten (sokken, sportkleding) met antibacteriële eigenschappen.

Voeding en verpakkingen

Vermijd producten gemaakt van polycarbonaat, herkenbaar door het PC etiket of recyclecode 07.
Gebruik voor het bewaren van voedsel producten gemaakt van glas, porselein of polyethyleen PE.
Gebruik geen voedsel uit blik. Vooral bij vette producten komt BPA makkelijker vrij uit de coating.
Kies voor verse (en indien mogelijk onverpakte en regionale) voedingsmiddelen.
Kies biologische voedingsmiddelen, want deze bevatten geen residuen van bestrijdingsmiddelen.
Warm geen voedsel op in plastic schaaltjes, vooral niet in de magnetron.

Lees ook: Hoe magnetrons je hart ‘verstijven’ en je eten vernietigen.

Hulp nodig met een gezond dieet en gezonde leefstijl?

Bij SHE Health Clinics kunnen we je helpen met preventie, medisch specialistische onderzoeken en behandelingen, gezond gewicht, afvallen, obesitas, voeding, dieet, leefstijladviezen, beweging, ontspanning en preventieve medische onderzoeken.

Je kunt ons bereiken op 085-2019275 of gebruik maken van ons contactformulier.

Meer lezen over hormoonverstoorders, ongezonde producten en gezond leefstijl?

Korte wachttijden bij SHE Health Clinics

Bij SHE Health Clinics hebben we korte wachttijden, dus kun je bij ons meestal snel geholpen worden door onze ervaren vrouwelijke zorgprofessionals.

Vergoeding door verzekering

De meeste medisch specialistische onderzoeken en -behandelingen bij SHE Health Clinics vallen onder de basisverzekering. Dit betekent dat onze medische zorg door jouw zorgverzekeraar wordt vergoed als je een verwijzing van jouw (huis)arts hebt. Houd wel rekening met je eigen risico.

SHE Health Clinics: alle medische- en paramedische vrouwenzorg op één locatie

Door onze ervaring in het leveren van efficiënte vrouwenzorg, hanteren wij beperkte diagnostiek in korte tijd en een gering aantal polikliniek bezoeken; oftewel een korte en efficiënte zorgcyclus waarbij de vrouwelijke patiënt centraal staat. Vanwege onze onafhankelijkheid en snel diagnostiek, kunnen onnodige opnames en verdere klinische behandelingen worden voorkomen.
Om nog meer reductie in zorgkosten te bereiken hanteren wij een combinatie van integrale multidisciplinaire zorg en complementaire zorg. Dat resulteert in de beste zorg voor vrouwen met een kortere zorgcyclus, waardoor tijd en kosten worden bespaard voor de patiënt, doorverwijzende arts en de zorgverzekeraar.

Meer weten over ons brede zorgaanbod voor vrouwen of wil je weten wat wij voor je kunnen betekenen? SHE Health Clinics helpt je graag verder! Wij zijn een zelfstandig behandelcentrum met medisch specialistische zorg voor onder andere: preventie, leefstijl, preventieve medische onderzoeken, gynaecologie, seksuologie, menopauze, overgangsklachten, bekkenbodem, urologie, dermatologie, cardiologie, chirurgie, neurologie, psychologie, radiologie, interne geneeskunde, pijnklachten, stress, burn-out, slaapproblemen, vermoeidheid, overgewicht, revalidatie en cosmetiek.

Bronnen: SHE Health Clinics, RIVM, Duurzaam Nieuws, A Vogel, PAN Netherlands, Oxford Academic