Een ovarium is een eierstok en jouw hormonen zorgen ervoor dat de eierstokken follikels (eiblaasjes) maken. Hormonen zorgen er ook voor dat er een eisprong ontstaat en dat er andere hormonen worden gemaakt. Dit zijn allemaal normale activiteiten van een eierstok, maar soms kunnen hierdoor cysten ontstaan. Deze eierstokcysten (ovariumcysten) kunnen tijdelijk of blijvend zijn. Hoe een cyste ontstaat, hoe je een cyste kunt (laten) ontdekken en wat je er aan kunt doen lees je in dit artikel.
Wat is een cyste?
Een normale eierstokcyste is een klein gevuld blaasje: een holte die wordt beschermd door een wand van cellen of bindweefsel. De holte is gevuld met lucht, vocht of semi-vast materiaal.
Cysten op de eierstokken komen veel voor. Sommige cysten zijn normaal en worden ‘fysiologische cysten’ genoemd. Andere soorten cystes zijn niet normaal en kunnen klachten geven. De fysiologische cysten zijn kleine, met vloeistof gevulde blaasjes die zich vormen tijdens de menstruele cyclus. Andere typen cysten kunnen heel groot zijn, meerdere blaasjes bevatten, of andere typen weefsel bevatten, zoals haar, bot of vloeistof.
Als zo’n follikel na de eisprong niet verdwijnt, spreekt men van een persisterende (aanwezig blijvende) follikel. Een andere naam is een functionele cyste. De persisterende follikel verdwijnt meestal vanzelf, maar soms blijft hij in de eierstok aanwezig. De holte kan gevuld zijn met verschillende soorten weefsels:
- Bij een cyste-adenoom zit er slijm of ander vocht in.
- Bij een endometriose-cyste zit er bloed in.
- Bij een dermoïdcyste (‘wondergezwel’) kunnen allerlei soorten weefsel in zitten, zoals haren, botweefsel en talg.
Lees ook: Een opgeblazen gevoel, buikpijn en nog 3 symptomen die kunnen wijzen op een eierstokcyste.
Verschillende soorten eierstokcysten
Er zijn diverse soorten soorten cystes op een eierstok mogelijk, die we hier onder elkaar toelichten:
- Functionele eierstokcysten komen het vaakst voor, meestal tijdens de vruchtbare jaren bij een foutje in het verloop van de eisprong. We spreken ook wel van follikelcysten, en wanneer na de eisprong het geel lichaampje blijft bestaan, van een corpus luteum cyste. Functionele eierstokcysten verdwijnen meestal vanzelf binnen enkele maanden.
- Dermoïdcysten (teratomen of wondergezwellen) zijn gevuld met allerlei weefselsoorten die normaal gezien elders in het lichaam voorkomen, zoals huid- en haarcellen, vetweefsel, tanden, botweefsel, enzovoort. Deze cysten verdwijnen vaak niet spontaan en moeten meestal operatief verwijderd worden door onze gynaecoloog.
- Cystadenomen zijn in principe goedaardige aandoeningen die soms heel groot kunnen worden. Ze verdwijnen niet spontaan en moeten daarom meestal operatief (poliklinisch) verwijderd worden.
- Endometriosecysten: als gevolg van endometriose.
- Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS).
- Gedraaide cystes (steeldraaien of ovariumtorsie) veroorzaken hevige pijn omdat ze door een plotse draai om hun as de bloedstroom van de eierstok afknellen. Een gedraaide cyste moet meteen geopereerd worden door onze gynaecoloog om te vermijden dat de eierstok afsterft.
- Versprongen of gescheurde cystes kunnen plotselinge pijn en soms ook bloedingen geven. Meestal is een ingreep bij dit soort cystes niet nodig.
Hoe ontstaat een cyste?
Cysten kunnen ontstaan onder invloed van de hormonen in je lichaam. Soms kunnen ze ontstaan onder invloed van bepaalde medicijnen en sommige cysten zijn al aanwezig in het lichaam sinds de geboorte (erfelijke aanleg). Daarnaast kan een cyste worden veroorzaakt door een infectie of een tumor.
Lees ook: Wat iedere vrouw moet weten over PCOS.
Hoe vaak komen ovariumcysten voor?
Naar schatting worden in Nederland jaarlijks 6.000-7.000 vrouwen geopereerd vanwege een goedaardige afwijking van de eierstok. Echter, meestal is er geen operatie nodig, dus het aantal vrouwen met een ovariumcyste zal daarom hoger zijn. Voordat je in de overgang komt, zijn kleine vochtblaasjes in de eierstok normaal. Ze zijn pas afwijkend als ze groter zijn dan 5 centimeter. Na de overgang is een eierstok niet meer actief en horen er geen vochtblaasjes meer te zijn die groter dan 2 centimeter zijn.
Volgens een studie worden ovariële cysten gevonden bij bijna alle vrouwen vóór de menopauze en bij circa 15% van de vrouwen na de menopauze. Maar meestal blijven de cysten onopgemerkt omdat ze niet alarmerend zijn en geen duidelijke tekenen en symptomen vertonen. Maar als ze niet op tijd worden behandeld, kan het in sommige gevallen overgaan in een ernstige gezondheidsstoornis en zelfs eierstokkanker.
Eierstokcysten treffen vrouwen van alle leeftijden. Cystes op een eierstok komen meestal voor bij jonge vrouwen; het piekt tijdens de vruchtbare jaren van een vrouw en heeft een ernstige invloed op hun vruchtbaarheid.
Lees ook: Hoe herken je een ontsteking in je baarmoeder, eileider of eierstok?
Kenmerken van ovariumcysten
Meestal heb je geen klachten als je een cyste op je eierstok hebt. Soms veroorzaken cysten wel klachten. Zo kun je last hebben van pijn of kramp in de (onder)buik. De pijn kan komen en gaan. Als een cyste heel groot is, merk je misschien een bobbel in je onderbuik.
Een ovariumcyste wordt veelal per toeval ontdekt; meestal tijdens een gynaecologisch onderzoek. Er zijn meestal geen klachten, zoals langdurige buikpijn of een verandering van de menstruaties. Een ovariumcyste kan er wel voor zorgen dat een eierstok ’om zijn as’ draait. Dan ontstaat plotseling een zeer heftige buikpijn met misselijkheid en braken. Gelukkig komt dit maar zeer zelden voor.
Lees ook: Hoe herken je een eileiderontsteking?
Onderzoek ovariumcysten
Een ovariumcyste kan gevonden worden tijdens een gynaecologisch onderzoek als deze groot genoeg is voor de gynaecoloog om te voelen. Cysten worden meestal gevonden met behulp van een echografie die gericht is op de baarmoeder en de eierstokken. Tijdens het echoscopisch onderzoek zal de gynaecoloog bekijken in welke eierstok de cyste zich bevindt (de linker of de rechter), hoe groot de cyste is en of er tussenschotjes of andere structuren in de cyste zijn. Verder wordt gekeken naar eventueel ‘vrij vocht’ in de buikholte. Soms kijkt de gynaecoloog tijdens het onderzoek ook of er bloedvaten in de cyste zijn.
De vorm en de afmetingen van de aangetroffen cysten worden met een speciaal systeem gescoord (IOTA-systeem). Afhankelijk hiervan overlegt de vrouwelijke gynaecoloog bij SHE Health Clinics met jouw een gepersonaliseerd behandelplan.
Soms is een ovariumcyste kwaadaardig (eierstokkanker). De gynaecoloog schat het risico op kwaadaardigheid in op basis van de anamnese (vragen over jouw klachten en jouw omstandigheden), een gynaecologische echo en soms bloedonderzoek. Via het bloedonderzoek wordt bekeken of de stof CA 125 aanwezig is. Cellen in een eierstoktumor produceren namelijk extra veel CA 125.
Wanneer de gynaecoloog bij SHE Health Clinics twijfelt, zal zij altijd voorstellen om de eierstok tijdens een operatie te verwijderen. Dit gebeurt bijna altijd met een poliklinische kijkoperatie of laparoscopie.
Indien er vermoeden bestaat dat de cyste kwaadaardig zou zijn, worden patiënten begeleid naar een gynaecologische oncologie partner (bijvoorbeeld het AVL ziekenhuis in Amsterdam).
Behandeling ovariumcysten
De behandeling hangt af van het soort cyste dat door de gynaecoloog is gezien. Normale (fysiologische) cysten verdwijnen meestal vanzelf. Pijnstillers als Naproxen en Paracetamol kunnen de pijn verlichten. Jouw (huis)arts of gynaecoloog zal je mogelijk adviseren om hormonen te gebruiken om je menstruatie te controleren en de vorming van nieuwe cysten te voorkomen. Dit kan met ‘de pil’, anticonceptiestaafje of hormoonspiraal, maar soms moeten andere soorten hormonen worden gegeven.
Bij goedaardige cysten tussen de vijf en tien cm zonder tussenschotjes of andere structuren is geen behandeling nodig. Dit geldt zowel voor de overgang als na de overgang. Je blijft dan wel onder controle: de gynaecoloog doet regelmatig (na drie, zes en twaalf maanden) een echoscopisch onderzoek om te volgen hoe de cyste zich ontwikkelt. Blijft de cyste gedurende een jaar hetzelfde dan is verdere controle niet meer noodzakelijk.
In de volgende situaties kan de gynaecoloog wel voorstellen om een kleinere, goedaardige cyste (vanaf vijf cm) operatief te verwijderen:
- Je bent in de overgang (geweest) en je hebt een cyste met tussenschotjes.
- Je hebt buikpijn of andere klachten door de cyste.
Bij de operatie kan de eierstok gespaard worden door alleen de cyste te verwijderen. Na de overgang heeft een eierstok nauwelijks meer een functie, daarom wordt na de overgang vaak besloten om de hele eierstok te verwijderen. Een operatie aan de eierstok gebeurt meestal via kijkbuisjes (laparoscopisch). Soms wordt er gekozen voor een buikoperatie omdat een kijkoperatie risico’s met zich meebrengt, bijvoorbeeld als er grote kans is op verklevingen in jouw buik of omdat de cyste te groot is. Wanneer de cyste (mogelijk) kwaadaardig is, zal de operatie altijd via de buik plaatsvinden.
Lees ook: Diagnose PCOS komt vaak voor.
Heb ik hier in de toekomst last van?
De meeste cysten veroorzaken geen problemen in de toekomst. Fysiologische cysten kunnen op een later tijdstip terugkomen. Als je geen pijnklachten hebt is een behandeling niet nodig. Als deze cysten wel pijn geven, kan hormoon-medicatie helpen met het voorkomen van het steeds terug komen van cysten. Ook als een cyste met een operatie is verwijderd, is er een kans dat er een nieuwe cyste zal groeien. Soms zijn daarom periodieke gynaecologische onderzoeken (controles) nodig met een gynaecologische echo.
Meer informatie of afspraak maken?
Wil je meer informatie of een afspraak maken met een ervaren vrouwelijke gynaecoloog bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.
Meer lezen?
- SHE Health Clinics overzicht medisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics gynaecologisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics infopagina buikpijnklachten.
- SHE Health Clinics infopagina Bartholin cyste.
- SHE Health Clinics infopagina Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS).
- SHE Health Clinics infopagina menstruatieklachten.
- SHE Health Clinics infopagina endometriose.
- SHE Health Clinics infopagina eierstokkanker.
- SHE Health Clinics infopagina overgang en menopauze.
- SHE Health Clinics infopagina goedaardige gynaecologische aandoeningen.
- SHE Health Clinics infopagina verwijdering eileiders en/of eierstokken.
- Diagnose PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom) komt vaak voor.
- Gewichtsafname vergroot kans op zwangerschap bij vrouwen met PCOS.
- Onderzoek van Apple en Harvard wijst op verband tussen PCOS, hartgezondheid, diabetes en andere ziekten.
- Preventief verwijderen van eierstokken bij erfelijke eierstokkanker.
- 12 vragen over het BRCA-gen, borstamputatie en verwijdering eierstokken.
- Dít zijn de (kanker)symptomen die vrouwen veelal niet herkennen.
- 15 feiten en fabels over endometriose.
- Nieuwe methode om eierstokkanker te voorkómen verhoogt kwaliteit van leven.
- Wat te doen bij heftige menstruatiepijn (Dysmenorroe)?
- Hoe kun je precies weten of je ovuleert?
- Aan welke symptomen kun je endometriose herkennen?
- Menstruatiepijn en nog 5 symptomen die kunnen wijzen op endometriose.
- Floor heeft endometriose: ‘Er is niemand die dit herkent’.
- 12 praktische tips tegen menstruatiepijn.
- ‘Yoga kan helpen tegen endometriose’.
- Nieuwe methode om eierstokkanker te voorkómen verhoogt kwaliteit van leven.
- Feit of fabel: is endometriose een genetische aandoening?
- Alles wat je moet weten over menstruatie.
- Endometriose: inzicht in hoe patiënten pijn beschrijven, kan leiden tot snellere diagnose.
- Branderig gevoel bij het plassen, doch geen blaasontsteking? Dít zijn 6 mogelijke andere oorzaken.
- Déze 10 symptomen moet je volgens een gynaecoloog nooit negeren.
Korte wachttijden bij SHE. Health Clinics
Bij SHE Health Clinics hebben we korte wachttijden, dus kun je bij ons meestal snel geholpen worden door onze ervaren vrouwelijke zorgprofessionals.
Vergoeding door verzekering
De meeste gynaecologische onderzoeken en -behandelingen bij SHE Health Clinics vallen onder de basisverzekering. Dit betekent dat gynaecologie door jouw zorgverzekeraar wordt vergoed als je een verwijzing van jouw (huis)arts hebt. Houd wel rekening met je eigen risico.
SHE. Health Clinics: alle medische- en paramedische vrouwenzorg op één locatie
Door onze ervaring in het leveren van efficiënte vrouwenzorg, hanteren wij beperkte diagnostiek in korte tijd en een gering aantal polikliniek bezoeken; oftewel een korte en efficiënte zorgcyclus waarbij de vrouwelijke patiënt centraal staat. Vanwege onze onafhankelijkheid en snel diagnostiek, kunnen onnodige opnames en verdere klinische behandelingen worden voorkomen.
Om nog meer reductie in zorgkosten te bereiken hanteren wij een combinatie van multidisciplinaire zorg en complementaire zorg. Dat resulteert in de beste zorg voor vrouwen met een kortere zorgcyclus, waardoor tijd en kosten worden bespaart voor de patiënt, doorverwijzende arts en de zorgverzekeraar.
Meer weten over ons brede zorgaanbod voor vrouwen of wil je weten wat wij als vrouwenkliniek voor je kunnen betekenen? SHE Health Clinics helpt je graag verder! Wij zijn een zelfstandig behandelcentrum (ZBC) met verzekerde- en onverzekerde medische zorg voor onder andere: preventie, leefstijl, preventieve medische onderzoeken (PMO), gynaecologie, seksuologie, menopauze, overgangsklachten, bekkenbodem, borstonderzoek, urologie, dermatologie, cardiologie, chirurgie, neurologie, psychologie, radiologie, interne geneeskunde, pijnklachten, stress, burn-out, slaapproblemen, vermoeidheid, overgewicht, revalidatie en cosmetiek. Veruit de meeste onderzoeken en behandelingen vallen onder verzekerde zorg, welke vergoed wordt vanuit het basispakket.
Je kunt ons bereiken op 085-2019275 of gebruik maken van ons contactformulier.
Bronnen: SHE Health Clinics, NVOG, De Gynaecoloog, UZA
Wil je op de hoogte blijven van onze leukste artikelen, nieuwsupdates, enquêtes en winacties? Schrijf je hieronder dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
